در بیشتر افراد که مبتلا به تومورهای سرطانی و غیر سرطانی و سنگ های غدد بزاقی هستند ، متخصصان جراحی غدد بزاقی را جهت درمان توصیه می کنند ؛ چرا که اصلی ترین شیوه درمان در این بیماری ها ، جراحی است. جراحی های ترمیمی ، مراقبت های دندانی و توانبخشی هم می توانند بخش مهمی از فرایند درمان را تشکیل دهند ؛ زیرا جراحی درون دهان انجام می شود و ممکن است تمام نواحی دهان از جمله دندان ها نیز درگیر فرایند درمان شوند . متخصصان گوش ، حلق و بینی ، پزشکانی هستند که جهت تشخیص ، درمان بیماری ها و اختلالات قسمت سر و گردن از جمله غدد بزاقی باید به آنها مراجعه نمود. دکتر شقایق ابراهیم نژاد ، جراح و متخصصیکی از بهترین جراحان در این زمینه بوده که کی توانید برای بررسی های بیشتر به مطب ایشان مراجعه نمایید.
اغلب تومورهای این غده غیر سرطانی هستند و به آرامی رشد می کنند. در بعضی مواقع تومورها سرطانی می شوند و نیاز است بعد از جراحی نیز با روش های مخصوص ، به روند درمان ادامه داد. اغلب افرادی که دچار بیماری سرطان غدد بزاق می شوند ، تنها نیاز به برداشت تومور خواهند داشت. اما در بعضی موارد نادر ، سرطان به ناحیه استخوان و بافت های عمیق تر نیز نفوذ می کنند. پزشک ممکن است رادیوتراپی ، دارو درمانی یا مجموعه از این دو درمان در کنار را هم برای تکمیل درمان در تومورهای سرطانی طراحی کند که این امر به درجه درگیری فرد به سرطان و شرایط وی بستگی دارد. جراحی ترمیمی زمانی ضرورت پیدا می کند که در جراحی اولیه ، تومور برداشته شده است ولی بتفت سرطانی به بخش های دیگر نفوذ کرده باشد.
بیماری های که جراحی غدد بزاقی را در پی خواهند داشت شامل موارد زیر است :
- تومورهای سرطانی و غیر سرطانی
- سنگ های غدد بزاقی
این قبیل سنگ ها در مجاری غده بزاق ایجاد می شوند و موجب می شوند مجرای بیمار مسدود شود و جریان بزاق مختل گردد. این سنگ ها شایع ترین علت بیماری های التهابی غدد بزاقی می باشند. علت ایجاد سنگ ها ناشناخته است و ممکن است کم آبی باعث غلیظ شدن بزاق شود و در پی آن سنگ ایجاد شود. مصرف برخی داروها نظیر آنتی هیستامین ها ، داروهای فشار خون و همچنین داروهای مرتبط با روان پزشکی نیز موجب بروز سنگ می شوند.
پاروتیدکتومی
نام نوعی از جراحی غدد بزاقی است که برای از بین بردن تومورهای خوش خیم و بد خیم غدد پاروتید انجام می شود. جراح پاروتیدکتومی به تخصص و تبحر زیادی جهت انجام این جراحی نیاز دارد ؛ چرا که اعصاب صورت و دیگر ساختارهای اساسی در نزدیکی این غده واقع شده اند. جراحی پاروتید یکی از شایع ترین انواع جراحی غدد بزاقی هستند که تومور در آن رشد کرده است. دو نوع تومور غده پاروتید وجود دارد که نیازمند جراحی است :
- تومور سطحی : این تومور بر روی عصب های صورت به وجود می آید.
- تومور عمقی : این نوع تومور برخلاف تومور سطحی ، در زیر عصب صورت رشد می کند
جراحی تومورهای پاروتید که نوعی از جراحی غدد بزاقی هستند ، بسیار دقیق انجام می شوند تا از اعصاب ناحیه در هنگام عمل محافظت کامل صورت پذیرد. جراح از یک مانیتور برای مشاهده و یافتن عصب صورت بیمار استفاده می کند. سپس برشی را در قسمت کنار گوش ، پایین گردن ایجاد می نماید. این برش عصب صورت را از رشته های متصل به تومور جدا خواهد نمود. حالا جراح می تواند تومور را بدون آسیب رسیدن به عصب ، بردارد و ناحیه را با بخیه زدن ، ببندد. در این مرحله تومور جدا شده به بخش آسیب شناسی ارسال می شود تا به سرطانی بودن و غیر سرطانی بودن آن پی ببرند.
برداشتن غده زیر زبانی
در درمان تومورهای خوش خیم و بدخیم در غده زیر زبان ، جراح بافت درگیر شده را به طور کل از میان می برد. غده زیر زبانی دقیقا بالای فک واقع شده است. حین عمل ، یک برش زیر خط فک ایجاد می شود تا تومور و در مواردی بخشی از خود غده در اطراف تومور نیز برداشته شود. تکنیک و روش جراحی غدد بزاقی به اندازه و نوع تومور بستگی خواهد داشت. برداشتن غده زیر زبانی نیز به مهارت زیادی در تیم جراح نیاز خواهد داشت. اعصاب مهم و تاثیرگذاری در این ناحیه وجود دارند که عبارتند از :
- اعصاب حاشیه فک پایین : این عصب موجب می شود فرد به راحت لبخند بزند.
- اعصاب زبانی : این دسته از اعصاب می توانند باعث حس چشایی روی زبان شوند.
- عصب هیپوگلاس : این عصب به حرکات زبان به جهت بلع و قورت دادن غذا و همینطور صحبت کردن کمک می نماید.
پزشک در تمام طول جراحی سعی در حفظ این اعصاب مهم خواهد کرد ، هر چند این موضوع به محل واقع شدن تومور و وسعت آن نیز بستگی خواهد داشت.
برداشت غده زیر زبانی در جراحی غدد بزاقی
جراحی تومورهای ناحیه غده زیر زبانی ، شامل برداشتن کل غده خواهد شد. غده زیر زبانی در سرتاسر زیر زبان و دو طرف آن قرار دارند. پزشک برشی درون دهان ایجاد می کند تا غده زیر زبانی را به همراه بخشی از بافت اطراف آن جدا نماید. محل تحت جراحی با بخیه زدن و پیوند پوست به مرور بازیابی و ترمیم خواهد شد. برداشت غده زیر زبانی هم تبحر خاصی می طلبد ؛ زیرا اعصاب زیر زبانی که وظیفه تست و حس چشایی را دارند ، در دو طرف زبان و در نزدیکی توده قرار گرفته اند. تیم پزشکی سعی می کند اعصاب زیر زبان را حفظ نماید اما ممکن است زبان در آن سمتی که جراحی انجام شده است ، بی حس و کرخت باشد. این شرایط پس از گذشت چند هفته یا چند ماه از بین خواهد رفت.
آمادگی برای عمل غدد بزاقی :
- با اطلاع دادن هر یک از موارد زیر که برای شما صدق می کند ، می توانید به تیم جراحی کمک کنید تا در طول جراحی غدد بزاقی اقدامات لازم برایتان صورت پذیرد :
- آیا رقیق کننده های خون نظیر آسپرین ، هپارین و غیره مصرف می کنید یا خیر ؟
- مکمل های غذایی خاصی نظیر ویتامین ها ، مواد معدنی ، داروهای شیمیایی یا گیاهی استفاده می کنید ؟
- مبتلا به اپنه خواب هستید ؟ این بیماری اختلال تنفس در هنگام خواب را در پی دارد و می تواند باعث شود برای لحظاتی کوتاه در زمانی که خوابیده اید ، تنفس شما قطع شود.
- به داروهای بیهوشی خاصی و تزریق خون واکنش حساسیتی داشته اید ؟
- چنانچه الکل مصرف می نمایید ، صادقانه این مورد را با پزشک خود در میان بگذارید ؛ زیرا نوشیدن الکل می تواند بر روند جراحی تاثیر بگذارد.
- اگر سیگار و دخانیات استفاده می نمایید ، این مساله می تواند بر روند تنفس شما پس از عمل تاثیر بگذارد. کافی است چند روز پیش از عمل از کشیدن سیگار خودداری کنید.
تغییرات صورت بعد از جراحی غدد بزاقی
- احتمال اینکه تغییراتی پس از انجام جراحی غدد بزاقی در صورت بیمار پدید آید ، زیاد است. تغییرات به نوع عمل که انجام شده است بستگی خواهد داشت و پیش از انجام جراحی ، تیم پزشکی حتما شما را در جریان انتظاراتی که باید پس از عمل داشته باشید ، خواهند گذاشت.
- پس از عمل ، احتمالا بیمار در ناحیه صورت خود احساس ضعف خواهد کرد. دلیل این ضعف این است که احتمالا اعصاب صورت در طی جراحی از جای خود حرکت کرده است. متاسفانه راهکاری برای جلوگیری از این اتفاق وجود ندارد اما در اکثر افراد میزان ضعف کم است و پس از گذشت چند هفته و نهایتا چند ماه از بین خواهد رفت. در مواردی که ضعف در صورت زیاد و آزاردهنده باشد ، فرد را به فیزیوتراپ ارجاع می دهند.
- احساس ضعف در لب پایین بعد از عمل نیز یکی از عوارضی است که بیمار می تواند با آن مواجه شود. این ضعف بر لبخند زدن فرد تاثیر خواهد گذاشت و ممکن است در آن سمت از لب فرد ، که جراحی انجام شده ، ماندگار شود.
- اگر جراحی پاروتید انجام شده باشد ، در قسمت لاله گوش در سمت آسیب دیده ، احتمال بی حسی دائمی وجود خواهد داشت.
داروهای مصرفی پس از عمل :
در بیشتر بیماران جهت کاهش درد فقط در 24 ساعت اولیه پس از جراحی غدد بزاقی نیاز است مسکن استفاده نمایند. آنتی بیوتیک ها نیز به جهت پیشگیری از عفونت توسط پزشک تجویز می شوند.
سوالات متداول دز رابطه با جراحی غدد بزاقی
در پایان به برخی سوالات مهم در این زمینه پاسخ خواهیم داد.
دوره نقاهت جراحی غدد بزاقی چقدر زمان خواهد برد ؟
نمی توان به طور قطع گفت دقیقا چقدر این دوره زمان بر است و چه زمانی فرد به بهبودی کامل می رسد. این مدت ممکن است چند هفته به طول بیانجامد و این موضوع به سیستم ایمنی و شرایط و درجه بیماری فرد مرتبط است.
نحوه عمل چگونه است و مدت زمان عمل چقدر می باشد ؟
جراحی غدد بزاقی در حدود یک ساعت زمان می برد. روند جراحی شامل یک برش حدود دو اینچی است که در قسمت بالای گردن و زیر فک ایجاد خواهد شد. اگر غده به دلیل عفونت ناشی از وجود سنگ باشد ، نیاز است درون دهان نیز برش زده شود تا جراح بتواند سنگ را تخلیه نماید.
جراحی غده بزاقی سرطانی چه عوارضی دارد ؟
جراحی این نوع از سرطان ، باعث بی حسی در لاله گوش و اطراف ناحیه عمل شده ، می شود. احتمال ضعف و افتادگی صورت نیز برای برخی بیماران وجود خواهد داشت.
جراحی به طور سرپایی انجام می شود ؟
پاراتیدکتومی سطحی می تواند به طور سرپایی انجام شود و نیاز به بستری در بیمارستان نخواهد بود.
جراحی غدد بزاقی دردناک است ؟
نواحی بالای فک ممکن است برای چند روز پس از عمل دردناک باشند. به طور معمول ، ناحیه تحت درمان کبود و متورم می شوند اما این عوارض پس از گذشت یک تا دو هفته از بین خواهند رفت.
